سرمایه‌گذاری 90 میلیارد دلاری در پتروشیمی ایران

به گزارش رصد انرژی ، صنعت پتروشیمی ایران طی چند دهه گذشته به‌عنوان یکی از پایه‌های مهم صادرات غیرنفتی رشد کرده است. در حال حاضر ظرفیت اسمی تولید این صنعت در محدوده یکصد میلیون تُن قرار دارد و برنامه‌های دولتی برای افزایش قابل توجه ظرفیت (ده‌ها میلیون تُن) در جریان است. نقش صنعت پتروشیمی در اقتصاد ایران به‌اندازه‌ای پررنگ است که یکی از پایه‌های ثبات و رشد اقتصادی کشور محسوب می‌شود. 25 درصد از کل صادرات غیرنفتی و حدود 19 تا 20 درصد از ارزش افزوده صنعت کشور در این صنعت رقم می‌خورد.

حمیدرضا عجمی، مدیر سرمایه گذاری شرکت ملی صنایع پتروشیمی در این خصوص گفت: “سالانه مخصوصا در سنوات اخیر، نیمی از نیاز ارزی کشور از صنعت پتروشیمی در حال تأمین است که این رقم به‌طور متوسط 12 تا 13 میلیارد دلار است و در برخی سال‌ها به بیش از این هم می‌رسد.”

عجمی خاطرنشان کرد: 25 درصد صادرات غیرنفتی سهم صنعت پتروشیمی است و در برخی گزارش‌ها، این رقم را تا 30 درصد هم اعلام می‌کنند و 20 درصد کل ارزش افزوده‌ای که در صنایع کشور حاصل می شود، سهم صنعت پتروشیمی ایران است.”

وی افزود: “ماهیت این صنعت ایجاد ارزش افزوده است و اگر در داخل کل زنجیره صنعت پتروشیمی دقت کنید، ارزش افزوده در هر لایه از صنعت پتروشیمی به 50 تا 100 درصد هم می‌رسد چراکه طبیعت صنعت پتروشیمی، ایجاد ارزش افزوده است.”

ایده‌پردازی و پیگیری صنایع پتروشیمی در ایران از دهه 1330 شمسی (دهه 1950 میلادی) آغاز شد و نخستین گام‌ها برای تأسیس واحدهای تولید کود و شیمیایی از اواخر دهه 1330/1958 برداشته شد. شکل‌گیری نهادهای تخصصی و برنامه‌ریزی منظم این صنعت در بعد از انقلاب اسلامی زمینه‌ساز توسعه شد.

شرکت ملی صنایع پتروشیمی (NPC) در اواسط دهه 1340 شمسی (اوایل دهه 1960 میلادی) بنا شد و از آن زمان مدیریت توسعه، احداث مجتمع‌ها و سیاست‌گذاری در این بخش تا حد زیادی برعهده این نهاد بوده است. در دهه‌های پس از انقلاب و به‌ویژه از دهه 1370 و 1380، رشد شتابان ظرفیت، ساخت مجتمع‌های بزرگ را رقم زد؛ این صنعت در ابتدای سال 1403 که شروع برنامه هفتم توسعه محسوب می شود به ظرفیت 96.5 میلیون تن رسید و اکنون این ظرفیت در مرز 100 میلیون تنی است.

برای رسیدن به ظرفیت اسمی 100 میلیون تنی در صنعت پتروشیمی ایران از زمان آغاز انقلاب اسلامی تا امروز (در 47 سال اخیر) بیش از 90 میلیارد دلار در صنعت پتروشیمی ایران سرمایه‌گذاری صورت گرفته است.

صنعت پتروشیمی ایران طیف گسترده‌ای از محصولات شیمیایی، پایه و پلیمری را تولید می‌کند که در سه دسته‌ کلی «محصولات پایه»، «میانی» و «تکمیلی یا پایین‌دستی» طبقه‌بندی می‌شوند.

الفین‌ها (Olefins) مثل اتیلن، پروپیلن، بوتادین که در تولید پلیمرها مثل پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن و لاستیک مصنوعی کاربرد دارند، آروماتیک‌ها (Aromatics) مثل بنزن، تولوئن، زایلن‌ها (پارازایلن، ارتوزایلن، متازایلن) که در مواد اولیه صنایع نساجی، پلاستیک، رزین و شوینده‌ها کاربرد دارند و متانول از محصولات پایه پتروشیمی محسوب می‌شوند که مجتمع‌های بزرگی چون پتروشیمی نوری، بوعلی سینا، بندر امام، جم، مارون، شازند اراک، خارک و … تولیدکنندگان مواد اولیه پایه در این صنعت هستند.

گلیکول‌ها (Glycols) مثل اتیلن گلیکول، دی‌اتیلن گلیکول، تری‌اتیلن گلیکول که در تولید ضدیخ، پلی‌استر و رزین کاربرد دارند، آمونیاک و اوره آمونیاک مثل اوره گرانول و پریل که کاربردهایی در کودهای شیمیایی و صنایع دارویی دارند، استایرن و مشتقات آن مثل مونومر استایرن (SM) که در تولید پلی‌استایرن، ABS و لاستیک مصنوعی استفاده می‌شوند، وینیل کلراید و PVC مثل مونو وینیل کلراید (VCM) و پلی‌وینیل کلراید (PVC) که در صنایع ساختمانی، لوله و اتصالات و پوشش‌ها کاربرد دارند و پروپیلن و مشتقات آن مثل پروپیلن اکساید، و پلی‌پروپیلن که در صنعت بسته‌بندی و قطعات خودرو استفاده می‌شوند از عمده محصولات میانی است که در صنعت پتروشیمی ایران تولید می‌شوند.

محصولات نهایی و زنجیره تکمیل آن در صنایع پایین دستی را می‌توان در گروه‌ پلیمرها (Plastics & Polymers) مثل پلی‌اتیلن (PE)، پلی‌پروپیلن (PP)، پلی‌استایرن (PS)، PET در کابردهای بسته‌بندی، لوازم خانگی و قطعات خودرو، گروه رزین‌ها و چسب‌ها مثل اپوکسی، فنولیک، اوره-فرمالدهید در کاربردهای صنایع رنگ، پوشش و مبلمان، گروه لاستیک و الاستومرها مثل بوتادین، SBR و BR که در تایرسازی و قطعات صنعتی کاربرد دارند، گروه کودها و مواد شیمیایی کشاورزی مثل آمونیاک، اوره و سولفات آمونیوم با کاربرد در کشاورزی، گروه سورفکتانت‌ها و مواد شوینده مثل LAB، LAS که در شوینده‌ها و پاک‌کننده‌ها استفاده می‌شوند و گروه الکل‌ها و حلال‌ها مثل اتانول، ایزوپروپانول و متانول با کاربرد در داروسازی، مواد ضدعفونی و سوخت تقسیم‌بندی کرد.

طی سال‌های اخیر و با وجود تحریم‌ها و موانع بین‌المللی، صنعت پتروشیمی ایران یکی از بخش‌هایی بوده که توانسته صادرات خود را تا حد زیادی حفظ یا حتی در برخی سالها افزایش دهد و درآمدزاییو ارزآوری خوبی برای کشور به دنبال داشته باشد. در سال گذشته صادرات محصولات پتروشیمی 29.2 میلیون تن به ارزش حدود 13 میلیارد دلار بوده و فروش خالص داخلی 13.1 میلیون تن به ارزش حدود 11 میلیارد دلار بود؛ در واقع صنعت پتروشیمی در سال گذشته به‌صورت مستقیم 24 میلیارد دلار  درآمدزایی داشت.

شرکت ملی صنایع پتروشیمی و وزارت نفت برنامه‌هایی برای افزودن حدود 35 میلیون تُن ظرفیت اسمی در یک بازه 5 ساله (برنامه هفتم توسعه) اعلام کرده‌اند که هدف نهایی رسیدن به حدود 131.5 میلیون تُن ظرفیت اسمی در پایان سال 1407 است. این بسته شامل افزایش ظرفیت در پلیمرها، پروپلن، اتیلن و آروماتیک‌ها و تکمیل زنجیره‌های میانی و پایین‌دستی است.

ایران ظرفیت‌های عظیمی در خوراک و زیرساخت پایه دارد؛ اما برای تبدیل شدن به بازیگری با ارزش افزوده بالاتر در بازار جهانی باید روی تکمیل زنجیره ارزش، جذب سرمایه‌گذاری خارجی یا شرکای فناور، بهبود مدیریت صادرات و توسعه بازارهای جدید تمرکز کند.

رسیدن به هدف‌های بزرگ (مثل 131 میلیون تُن ظرفیت اسمی) مستلزم مدیریت هماهنگ دولتی-خصوصی، جذب فناوری و سرمایه و اصلاحات ساختاری در بخش‌های مختلف این صنعت است.

انتهای پیام/